Rachunek kosztów działań nazywany również kalkulacją ABC (z ang. Activity Based Costing) jest narzędziem pozwalającym zmierzyć koszty pośrednie przedsiębiorstwa w podziale na produkty, klientów czy kanały dystrybucji.
Cechą charakterystyczną rachunku kosztów działań jest skupienie się na zadaniach realizowanych w przedsiębiorstwie i powiązanie tych kosztów z wytwarzanymi w procesie produkcji produktami.
Założenia kalkulacji ABC
- koszty wyrażają wydatki związane z pozyskaniem zasobów
- działania przedsiębiorstwa prowadzą do zużywania zasobów
- koszty grupuje się w przekroju działań, a następnie rozlicza na poszczególne elementy kosztów proporcjonalnie do wykorzystania danego działania
- działania są wyrażane przy użyciu odpowiedniej jednostki miary
Kalkulacja pozwala określić te produkty, które cechują się najwyższą rentownością. Wykorzystując ABC możliwe jest również oszacowanie przyszłych kosztów, jednak podstawowym efektem analizy rachunku kosztów działań jest zidentyfikowanie procesów i działań prowadzonych w przedsiębiorstwie oraz na przyporządkowanie wykorzystywanych zasobów do tych działań.
PRAKTYCZNY PRZYKŁAD ZASTOSOWANIA
W poniższym przykładzie przedstawiono wykorzystanie metody ABC do obliczenia kosztu jednostkowego produktu X.
Koszty pośrednie przedsiębiorstwa C według planu na maj 2022 będą obejmowały: zużycie energii (40 000 zł), dostawę materiałów (90 000 zł), nastawienie maszyn (80 000 zł), kontrolę jakości (40 000 zł).
Dotychczas koszty pośrednie na produkty rozliczane były na podstawie maszynogodzin. W lutym planowane jest przepracowanie 50 000 takich maszynogodzin. Kontroler firmy postuluje jednak, aby w nadchodzącym zamówieniu wprowadzić rachunek kosztów działań (ABC). W związku z tym zgromadził dane, które ujęto w tabeli:
| Działanie | Miara wielkości działania | Koszty działania | Wielkość działania |
| Dostawa materiałów | Liczba dostaw | 90 000 | 5 000 |
| Zużycie energii | kWh | 40 000 | 20 000 |
| Nastawienie maszyn | Liczba nastawień | 80 000 | 1 000 |
| Kontrola jakości | Liczba kontroli | 40 000 | 2 000 |
Firma otrzymała zamówienie na 1000 szt. produktu X. Oszacowano następujące wielkości kosztów i działań dla tego zamówienia:
| Koszty materiałów pośrednich | 20 000 zł |
| Roboczogodziny | 2 000 zł |
| Kilowatogodziny | 2 000 zł |
| Liczba dostaw materiałów | 40 zł |
| Liczba nastawień maszyn | 5 zł |
| Liczba kontroli jakości | 20 zł |
| Maszynogodziny | 1 800 zł |
| Płace bezpośrednie | 18 000 zł |
Oblicz jednostkowy koszt produktu X wykorzystując rachunek kosztów działań.
Rozwiązanie
| Działanie | Miara wielkości działania | Koszt działania w zł | Wielkość działania | Stawka kosztu działania |
| Dostawa materiałów | Liczba dostaw | 90 000 | 5 000 | 90 000 / 5 000 = 18 |
| Zużycie energii | kWh | 40 000 | 20 000 | 40 000 / 20 000 = 2 |
| Nastawienie maszyn | Liczba nastawień | 80 000 | 1 000 | 80 000 /1 000=80 |
| Kontrola jakości | Liczba kontroli | 40 000 | 2 000 | 40 000 / 2 000=20 |
| Działanie | Stawka kosztu działania | Wyrób | Wielkość działania na wyrób | Koszt działania na wyrób | Koszt przypadający na jednostkę wyrobu |
| Dostawa materiałów | 18 | X | 40 | 18 x 40 = 720 | 720 / 1 000 = 0,72 |
| Zużycie energii | 2 | X | 2 000 | 2 x 2 000 = 4 000 | 4 000 / 1 000 = 4 |
| Nastawienie maszyn | 80 | X | 5 | 80 x 5 = 400 | 400 / 1 000 = 0,40 |
| Kontrola jakości | 20 | X | 20 | 20 x 20 = 400 | 400 / 1 000=0,40 |
Koszt jednostkowy dla produktu X wg kalkulacji ABC to 0,72 + 4 +0,40 +0,40 = 5,52 zł
Źródło: zadanie opracowane na podstawie Szychta A., (2016), Rachunkowość zarządcza. Zadania i testy, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
BIBLIOGRAFIA
- http://www.jcmbf.uni.lodz.pl/publikacje/numer7/5_Banaszek,%20%C5%BBak.pdf
- https://r.uek.krakow.pl/bitstream/123456789/675/1/156721238.pdf
- https://sbc.org.pl/Content/301302/21.pdf
- https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahUKEwifmuuv2sHxAhXRlYsKHflACl44ChAWegQIBBAA&url=http%3A%2F%2Forduser.pwr.wroc.pl%2FDownloadFile.aspx%3Faid%3D96&usg=AOvVaw0i4q6ouQ0KXOtQVxxtvKNW
- https://www.pszw.edu.pl/images/publikacje/t010_pszw_2007_michalak_-_kalkulacja_kosztow_abc_dla_procesow_miedzyorganizacyjnych_jako_element_x-engineeringu.pdf
BIBLIOGRAFIA PRAKTYCZNA
- Szychta A., (2016), Rachunkowość zarządcza. Zadania i testy, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
- http://akademiacontrollingu.pl/wp-content/uploads/2015/07/cz1_As-Easy-As-ABC.pdf
- https://analizafinansowa.pl/przychody-i-koszty/abc-rachunek-kosztow-dzialan-3080.html
Autor: Marlena Jaworska