Rachunek kosztów działań nazywany również kalkulacją ABC (z ang. Activity Based Costing) jest narzędziem pozwalającym zmierzyć koszty pośrednie przedsiębiorstwa w podziale na produkty, klientów czy kanały dystrybucji.

Cechą charakterystyczną rachunku kosztów działań jest skupienie się na zadaniach realizowanych w przedsiębiorstwie i powiązanie tych kosztów z wytwarzanymi w procesie produkcji produktami.

Założenia kalkulacji ABC

  • koszty wyrażają wydatki związane z pozyskaniem zasobów
  • działania przedsiębiorstwa prowadzą do zużywania zasobów
  • koszty grupuje się w przekroju działań, a następnie rozlicza na poszczególne elementy kosztów proporcjonalnie do wykorzystania danego działania
  • działania są wyrażane przy użyciu odpowiedniej jednostki miary

Kalkulacja pozwala określić te produkty, które cechują się najwyższą rentownością. Wykorzystując ABC możliwe jest również oszacowanie przyszłych kosztów, jednak podstawowym efektem analizy rachunku kosztów działań jest zidentyfikowanie procesów i działań prowadzonych w przedsiębiorstwie oraz na przyporządkowanie wykorzystywanych zasobów do tych działań.

PRAKTYCZNY PRZYKŁAD ZASTOSOWANIA
W poniższym przykładzie przedstawiono wykorzystanie metody ABC do obliczenia kosztu jednostkowego produktu X.

Koszty pośrednie przedsiębiorstwa C według planu na maj 2022 będą obejmowały: zużycie energii (40 000 zł), dostawę materiałów (90 000 zł), nastawienie maszyn (80 000 zł), kontrolę jakości (40 000 zł).
Dotychczas koszty pośrednie na produkty rozliczane były na podstawie maszynogodzin. W lutym planowane jest przepracowanie 50 000 takich maszynogodzin. Kontroler firmy postuluje jednak,  aby w nadchodzącym zamówieniu wprowadzić rachunek kosztów działań (ABC). W związku z tym zgromadził dane, które ujęto w tabeli:

Działanie Miara wielkości działania Koszty działania Wielkość działania
Dostawa materiałów Liczba dostaw 90 000 5 000
Zużycie energii kWh 40 000 20 000
Nastawienie maszyn Liczba nastawień 80 000 1 000
Kontrola jakości Liczba kontroli 40 000 2 000

Firma otrzymała zamówienie na 1000 szt. produktu X. Oszacowano następujące wielkości kosztów i działań dla tego zamówienia:

Koszty materiałów pośrednich 20 000 zł
Roboczogodziny 2 000 zł
Kilowatogodziny 2 000 zł
Liczba dostaw materiałów 40 zł
Liczba nastawień maszyn 5 zł
Liczba kontroli jakości 20 zł
Maszynogodziny 1 800 zł
Płace bezpośrednie 18 000 zł

Oblicz jednostkowy koszt produktu X wykorzystując rachunek kosztów działań.

Rozwiązanie

Działanie Miara wielkości działania Koszt działania w zł Wielkość działania Stawka kosztu działania
Dostawa materiałów Liczba dostaw 90 000 5 000 90 000 / 5 000 = 18
Zużycie energii kWh 40 000 20 000 40 000 / 20 000 = 2
Nastawienie maszyn Liczba nastawień 80 000 1 000 80 000 /1 000=80
Kontrola jakości Liczba kontroli 40 000 2 000 40 000 / 2 000=20

 

Działanie Stawka kosztu działania Wyrób Wielkość działania na wyrób Koszt działania na wyrób Koszt przypadający na jednostkę wyrobu
Dostawa materiałów 18 X 40 18 x 40 = 720 720 / 1 000 = 0,72
Zużycie energii 2 X 2 000 2 x 2 000 = 4 000 4 000 / 1 000 = 4
Nastawienie maszyn 80 X 5 80 x 5 = 400 400 / 1 000 = 0,40
Kontrola jakości 20 X 20 20 x 20 = 400 400 / 1 000=0,40

Koszt jednostkowy dla produktu X wg kalkulacji ABC to 0,72 + 4 +0,40 +0,40 = 5,52 zł

Źródło: zadanie opracowane na podstawie Szychta A., (2016), Rachunkowość zarządcza. Zadania i testy, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.

BIBLIOGRAFIA

  1. http://www.jcmbf.uni.lodz.pl/publikacje/numer7/5_Banaszek,%20%C5%BBak.pdf
  2. https://r.uek.krakow.pl/bitstream/123456789/675/1/156721238.pdf
  3. https://sbc.org.pl/Content/301302/21.pdf
  4. https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahUKEwifmuuv2sHxAhXRlYsKHflACl44ChAWegQIBBAA&url=http%3A%2F%2Forduser.pwr.wroc.pl%2FDownloadFile.aspx%3Faid%3D96&usg=AOvVaw0i4q6ouQ0KXOtQVxxtvKNW
  5. https://www.pszw.edu.pl/images/publikacje/t010_pszw_2007_michalak_-_kalkulacja_kosztow_abc_dla_procesow_miedzyorganizacyjnych_jako_element_x-engineeringu.pdf

BIBLIOGRAFIA PRAKTYCZNA

  1. Szychta A., (2016), Rachunkowość zarządcza. Zadania i testy, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
  2. http://akademiacontrollingu.pl/wp-content/uploads/2015/07/cz1_As-Easy-As-ABC.pdf
  3. https://analizafinansowa.pl/przychody-i-koszty/abc-rachunek-kosztow-dzialan-3080.html

Autor: Marlena Jaworska